Lekcje muzyki dla każdego!

Lekcje muzyki dla każdego!

paź 29, 2018

Największe wychylenie drgającego punktu nazywamy amplitudą drgania; wychylenie ciała w jednym kierunku jest połową pełnego drgania, dopiero zaś wychylenie w obu kierunkach tworzy jedno pełne drganie. Czas potrzebny do wykonania przez drgający punkt pełnego drgania nazywamy okresem. Drgania ciała udzielają się powietrzu i wytwarzają w nim fale, polegające na rytmicznym zagęszczaniu i rozrzedzaniu cząstek powietrza. Fale te dochodzą do błony bębenkowej ucha, która pobudzona do takich samych drgań, jakie miało źródło dźwięku, przekazuj e j e za pomocą systemu kosteczek i innych urządzeń aparatu słuchowego ucha do ośrodka słuchowego w mózgu.

Wszystko dzięki naturze

Szybkość rozchodzenia się dźwięku w powietrzu w temperaturze 0° C wynosi około 330 metrów na sekundę. W sali koncertowej , gdzie temperatura jest wyższa (18° C), szybkość ta wzrasta do ok. 340 m/sek. Fale głosowe w spokojnym powietrzu i w wolnej przestrzeni rozchodzą się jednakowo we wszystkich kierunkach jednostajnie: tworzą więc warstwy kuliste. Wcześniej zapoznaliśmy się z najprostszym przykładem drgań, które w praktyce występują bardzo rzadko. Drgania takie charakteryzuje najprostsze zjawisko dźwiękowe, zwane tonem; możemy go usłyszeć jedynie w wyjątkowych wypadkach: przez sztuczne wyprodukowanie z generatora elektrycznego. W praktyce prawie czystym tonem jest również dźwięk widełek strojowych w końcowym okresie wybrzmiewania. Najczęściej mamy do czynienia w przy rodzie z drganiami złożonymi, które powstają, gdy ciało wykonuje równocześnie kilka ruchów drgających. Bardzo typowym przykładem jest rozpatrzenie drgania struny. Struna jest przymocowana w dwóch punktach; najprostszym sposobem drgania jest dla niej drganie pełną długością.

Oktawy

Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by struna wytrącona z równowagi nie drgała jednocześnie i w inny sposób. Mianowicie może ona drgać dzieląc się na dwie części, trzy części , cztery części itd. Każde z tych drgań wykonywane jest przez strunę jednocześnie i niezależnie, ale każde posiada inną częstotliwość. Ponieważ częstotliwość drgań struny jest odwrotnie proporcjonalna do długości fali, jaka się na niej tworzy, łatwo się przekonać, że opisane drgania będą wykonywane z częstotliwościami coraz to większymi, w stosunku 1:2:3:4 itd. Taki szereg częstotliwości nosi nazwę szeregu harmonicznego. Na przykład jeśli jest to struna wydająca dźwięk a1, to jej najniższa częstotliwość drgań wynosi 440 drgań na sekundę. Następna z kolei częstotliwość będzie wynosić 440. 2 = 880, trzecia —440. 3 = 1320, czwarta — 440.4 = 1760 itd. Te drgania składowe określaj ą częstotliwości tonów, z których składa się dźwięk struny. Tony składowe o częstotliwościach tak uporządkowanych noszą nazwę alikwotów, z wyjątkiem pierwszego, który zwany jest tonem podstawowym, a jego częstotliwość określa wysokość dźwięku. Między kolejnymi alikwotami istnieją różne interwały, wynikające ze stosunku częstotliwości ich drgań, jak oktawa 2:1 , kwinta 3:2, kwarta 4: 3 itd.

Ten fakt możemy stwierdzić za pomocą prostego doświadczenia. W doświadczeniu tym użyjemy strun fortepianowych do wykrycia, jakie tony składowe zawarte są w niskim dźwięku fortepianu. Uderzamy np . dźwięk C, podnosząc uprzednio tłumik przez bezgłośne naciśnięcie klawisza dźwięku c. Okazuje się, że po zamilknięciu dźwięku C struna G dźwięczy; została ona pobudzona do drgań na zasadzie rezonansu. Mogło to nastąpić jedynie, gdy w dźwięku C zawarty był ton c. Podobne doświadczenie z naciśnięciem d nie da wyniku, gdyż w dźwięku C nie ma takiego tonu składowego. W ten sposób przeprowadzamy doświadczenie, dalej wykrywając w dźwięku C tony o częstotliwościach odpowiadających g, c 1, e1, g1, b1, c2.

Tekst to dzieło: F. Wesołowski – Zasady muzyki (1986)